شاید خوش خویی بهترین صفت انسانی باشد که صفتی برتراز آن وجود ندارد. از این رو آن را بهترین خلق بشر و مهمترین علت تعالی بشر و عاملجلب و جذب دلها دانسته اند.
تاثیر سحرانگیز خوشاخلاقی
از پیامبر(ص) نقل شده که فرمود:
العبد لیبلغ بحسن خلقه عظیمدرجات الاخره و اشرف المنازل و انه لضعیف العباده و ان لعبد لیبلغ من سوءخلقه اسفلدرک جهنم؛
به درستی که بنده به سبب اخلاق خوب به درجات بزرگ آخرت و بالاترین منزلها می رسد درحالی که عبادت او ضعیف و اندک است. این در حالی است که بنده به سبباخلاق بد و زشتی که دارد به پایین ترین درجات دوزخ می رسد. (المحجه البیضاء، فیضکاشانی، ج۵، ص۳۹)
خداوند درقرآن می فرماید که علت جذب دل های مردم بهسوی پیامبر(ص) خلق خوش وی بوده است که خود از آن به خلق عظیم یاد می کند و میفرماید: «و انک لعلی خلق عظیم (قلم آیه۴). همین خوی بزرگ و منش خوش وی بوده است کهمردم را گرداگردش پروانه وار جمع کرد؛ درحالی که اگر می خواست با تمام ثروت هایزمین دل های مردم را به سوی خود بکشاند شدنی نبود.به سبب رحمت خداست که تو با آنها اینچنین خوشخوی و مهربانهستی، اگر تندخو و سخت دل بودی از گرد تو پراکنده می شدند، پس بر آنها ببخشای وبرایشان آمرزش بخواه و درکارها با ایشان مشورت کن و چون قصد کاری کنی، بر خدای توکلکن، که خدا توکل کنندگان را دوست دارد (آل عمران آیه ۱۵۹)
پیامبرگرامی(ص) سفارش های خویش می فرماید:
انکم لن تسعوا الناس باموالکم فسعو هم ببسط الوجوه وحسن الخلق؛
هرگز شما نمی توانید با اموال خود پاسخگوی نیازهای همه مردم باشید ورضایت و خشنودی آنان را جلب کنید پس با گشاده رویی و خوش خویی آنان را خشنود کنید.
(بحارالانوار، ج۱۷، ص۹۴۳)
خوش خلقی، عامل محبوبیتپیامبر(ص(
همین خوش خلقی پیامبر(ص) بود که دشمنان را به سویش می کشاند واسیرشان می کرد. بسیاری ازدشمنان پیامبر(ص) از کسانی بودند که به سبب خوش خویی آنحضرت، اسلام را پذیرفتند و دست از کفر و عناد و الحاد کشیدند. آن حضرت نیز نه تنهابیان می کرد که هدف و فلسفه بعثتش اتمام و اکمال مکارم اخلاقی است (محجه البیضاء،ج۵، ۹۸) بلکه دیگرانی را که اهل این کار بودند به عناوین مختلف تشویق و ترغیب میکرد.در کتب تاریخی و روایی آمده است که درسال نهم هجری حضرت پیامبر(ص) بهامیرمومنان(ع) دستور می دهد تا به جنگ قبیله حاتم طایی برود. در آن سال ها سرپرستیو ریاست قبیله به عدی بن حاتم رسیده بود. سپاه امیرمومنان(ع) قبیله طی را شکست سختیداد و عدی به شام گریخت و خواهرش و اعضای باقیمانده قبیله، اسیر و دربند شدند.) سیره ابن هشام، ج۴، ص۵۲۲)
هنگامی که خواهر عدی با تلاش زیاد، توانست نزدرسول خداوند بار یابد خطاب به آن حضرت(ص) گفت: ای محمد! پدرم حاتم طایی از دنیا رفتو نگهدارنده ام گریخت. اگر مصلحت می دانی مرا آزاد کن و سرزنش قبائل عرب را از مندور ساز؛ چون پدرم بردگان را آزاد می کرد و از همسایگان نگهبانی می نمود و به مردمغذا می داد و آشکارا سلام می کرد و طرفدار صلح بود و در حوادث تلخ روزگار به مردمکمک می رساند.پیامبراکرم(ص) فرمود: یا جاریه هذه صفه المومنین حقا لوکانابوک مسلما لترحمنا علیه؛ ای کنیز این صفات همان صفات مومنان راستین است. اگر پدرتمسلمان بود بر او رحمت می فرستادم.آنگاه به مسئولان امر فرمان داد تا وی راآزاد کنند و فرمود: خلو عنها فان اباها کان یحب مکارم الاخلاق؛ به احترام این کهپدرش ارزش های اخلاقی را دوست می داشت او را آزاد و رها کنید. (زهرالربیعص۹۸)
امیرمومنان علی(ع) سفارش می کند که با مردم با خوش رویی و خوش خوییرفتار کنید تا اگر مردید بر شما بگریند و اگر زنده ماندید خواهان معاشرت با شماباشند: خالطوا الناس مخالطه ان متم معها بکوا علیکم و این عشتم حنوا الیکم (نهجالبلاغه، ص۲۹۰۱)